Girişimsel Radyoloji
Girişimsel radyoloji, anjiografi, ultrason, bilgisayarlı tomografi ve mr gibi görüntüleme yöntemlerini rehber olarak kullanarak ameliyat ile yapılan tedavileri ameliyatsız yapabilen bölümdür.
Girişimsel radyoloji bir çok organ sistemi ile ilgili tanı ve tedavi işlemi yapar.
İşlemlerin büyük çoğunluğunda hasta aynı gün yada bir gün yatış sonrası evine gönderilir.
Hastaların tedavi edici işlemlerinde çoğunlukla yüksek teknoloji içeren cihazlar kullanılmaktadır.
Girişimsel radyoloji çoğunlukla yeni teknolojiye dayalı bir dal olduğu için teknolojinin hızlı bir gelişimine paralel olarak var olan tedavi yöntemleri daha kolay daha konforlu olacaktır. Girişimsel radyolojik işlemler 2 ana başlığa ayrılmaktadır. Bunlardan birincisi damarsal (vasküler) girişimsel işlemler/tedaviler diğeri damar dışı (non vasküler)girişimsel işlemler/tedavilerdir.
Girişimsel radyoloji çoğunlukla yeni teknolojiye dayalı bir dal olduğu için teknolojinin hızlı bir gelişimine paralel olarak var olan tedavi yöntemleri daha kolay daha konforlu olacaktır. Girişimsel radyolojik işlemler 2 ana başlığa ayrılmaktadır. Bunlardan birincisi damarsal (vasküler) girişimsel işlemler/tedaviler diğeri damar dışı (non vasküler)girişimsel işlemler/tedavilerdir.
NELERİ TEDAVİ EDEBİLMEKTEYİZ;
ATARDAMAR TIKANIKLIK VE DARLIKLARI
*** BELLİ BİR MESAFE YÜRÜME SONRASI DİNLENME İHTİYACI OLUŞTURAN BACAK AĞRILARI ÖNEMLİDİR…
Egzersiz/hareket ile artan kol ve bacak ağrısının nedeni damar tıkanıklığı olabilir.
Özet olarak kol ve bacak atar damarlarındaki tıkanıklık nedenleri;
Ateroskleroz (damar kireçlenmesi)
Damar iltihabı denilen tıbbi adı ile vaskülitler
Halk rasında romatizmal hastalık olarak bilinen tıbbi adı ile kollajen doku hastalıkları
Kanda pıhtılaşmaya bağlı oluşan hastalıklar tıbbi adı tromboemboli
5. Travmalar
***Atardamar darlık ve tıkanıklıklarında tanı
Yürümek veya kolları kullanmakla kol ve bacak ağrısı olan hastalarda diğer nörolojik hastalıklar ve kas hastalıkları gibi damarsal hastalıklar mutlaka akılda tutulmalıdır.
Tanısı çok olaydır. Kullanılacak ilk yöntem renkli doppler ultrasonografidir. Damar tıkanıklığı olmasından kuşku duyulan damar değerlendirilebilmektedir. Bu tetkikte radyasyon kullanılmamakta olup uygulaması oldukça kolaydır. Daha sonrasında darlığın veya tıkanıklığın tanısının kesinleştirilmesi için bilgisayarlı tomografik anjiografi, manyetik rezonans anjiografi veya klasik adı ile kateter anjiografi/dijital subsraksiyon anjiografi (dsa) tetkikleri kullanılabilir. MR anjiografi x ışını (radyasyon) içermemesinden dolayı diğer tetkiklerden ayrılmaktadır. Ancak mr anjiografi ile damar duvarı iç yüzü ile ilgili değerlendirme, tetkike bağlı nedenlerden dolayı sınırlıdır. Mr anjiografide işlem uzun sürmektedir. Yine kullanılan kontrast maddenin böbreklere zararı mevcuttur. Hastanın kalp pili ve mr’a uyumsuz olan metal protez varlığı veya işitme cihazının bulunması tetkikin uygulanamadığı durumlardır. damar kalsifikayon ve kireçlenmesi damar duvarının görüntülenmesini sınırlamaktadır. Ayrıca dsa ve kateter anjiografide söz konusu tıkalı segmentin aynı seansta açılıp tedavi edilmesi mümkündür. Bt anjiografinin dez avantajları ise x ışını ( radyasyon) kullanılması, kontrast madde verilmesi ki verilen kontrast maddenin böbrek fonksiyonu bozuk hastalarda zararlı olmasıdır. Damar duvarında yoğun kalsifikasyon varlığında damar içinin gösterilememesi de bir başka dezavantajıdır.
Doppler ultrasonografi uygun ve tecrübeli ellerde yapıldığında damar tıkanıkları için ilk yöntem olarak kullanılmalıdır.
ANJİOGRAFİ NEDİR;
Kasıktan, koltuk altından veya el bileğinden damarlara girilerek ve damar içerisine ilaç verilerek damar sisteminin görüntülenmesidir. Bu yöntem ile çeşitli iğne ve klavuz teller yanı sıra intraduser denilen plastik kılıflar ve yine plastik kateterler kullanılarak görüntüleme yapılmaktadır.
NE TÜR ANJİOGRAFİLER YAPILABİLİR?
* Serebral anjiografi ( beyin damarlarına yönelik anjiografi),
* Karotis anjiografisi ( boyun anjiografisi),
* El ve kol anjiografisi (yani üst ekstremite damarlarına yönelik anjiyografi)
* Arkus aorta anjiografisi,torasik ve abdominal aorta anjiografisi
* Çöliyak ve mezenterik damar anjiografisi
* Renal anjiografi yani böbrek anjiografisi,
* Pelvik anjiografi –myom ve prostat bezine yönelik anjiyografik işlemler
* Alt ekstremite anjiografileri – bacak damarlarına yönelik
Yukarı belirtilen tetkikler ile atardamarlara yönelik bir çok hastalığın tanısı konulabilmektedir. BALON ANJİOPLASTİSİ;
Vücut damarlarındaki darlık veya tıkanıklıkların tedavisinde şuan için anjiografi eşliğinde en sık kullanılan teknik balon anjioplastisi yada diğer adı ile balonplastidir. Çalışma mekanizması darlık veya tıkanıklığın klavuz tel veya teller ile geçildikten sonra klavuz tel üstünden sönük balonun darlık düzeyine getirilmesi ve şişirilmesi üzerine kuruludur. Damar darlığı ve tıkanıklığı bu şekilde tedavi edilmiş olur. Genellikle darlık olan segmente kasıktan veya koltuk altındaki damardan girip ulaşılarak darlığın veya tıkanıklığın derecesi, damar çapına uygun olarakdeğişik ebatta balonlar kullanılarak yapılmaktadır.
Balonun yetersiz olduğu durumlarda stent implantasyonu yapılmaktadır. Buda benzer mekanizma ile söz konusu sönük bolunun üstünde bulunan ve çeşitli metallerden yapılmış örgülü kafes yapısında bir tıbbi ekipmanın oraya yerleştirilmesi işlemidir. Damar lümenin açık kalması için kullanılmaktadır Balon üstüne yüklenerek açılan veya kontrollü olarak açılıp içerisine balon uygulanılarak normal çapa ulaştırılan stentler gibi farklı stentler mevcuttur.
BİR BAŞKA UYGULAMA; ATEREKTOMİ – DAMAR TIRAŞLAMASI ileri derecede kireçlenme ve tıkanmaya bağlı durumlarda klavuz tel damar tıkanıklığı geçemediği zaman, aterektomi cihazı adı verilen ve damarı tıraşlamaya yardımcı olan cihazlar ile klavuz telin tıkalı segmenti geçmesi sağlanabilmektedir. Bu şekilde damar içerisinden iletilerek tıkanıklık olan yere yaklaşılıp bıçak sistemi çalıştırılarak kireçlenmiş alan temizlenmektedir. Daha sonrasında gerekli hallerde balon anjioplasti veya çeşitli sistemler ile çalışan stentler yerleştirilebilmektedir.
Bir başka tedavi edebildiğimiz hastalık; DİRENÇLİ HİPERTANSİYON –böbrek atar damar darlığının ameliyatsız tedavisi; Hipertansiyon uygun tedavisi ve takibi yapılmadığında çeşitli olumsuz sonuçlara neden olabilmektedir. Hipertansiyon çoğu hastada kullanılan ilaçlar ile kontrol altına alınabilmektedir. Ancak bir grup hastada 2-3 farklı çeşit hipertansiyon ilacı kullanılmasına ragmen tansiyon düşmeyip kısa bir süre sonrasında tekrar yükselmektedir. Malign/kötü hipertansiyon denilen kabaca küçük tansiyonun 120 mm/hg büyük tansiyon ise 210 mm/hg ‘nin üstüne çıktığı durumlardır. Bu tür hipertansiyon hastalarında bir neden olarak böbrek damar tıkanıklığı akılda bulundurulmalıdır. Tıbbi adıyla renal arter stenozu/ böbrek damar tıkanıklığının en sık nedeni aterosklerozdur. Böbrek damar tıkanıklığı değişik hormonal sistemleri devreye sokarak vücutta hipertansiyona neden olmaktadır. Renal arter darlığına bağlı hipertansiyon, anjiografi eşliğinde dar olan böbrek atardamarının balon anjioplastisi veya stent yerleştirilip açılması ile tedavi edilebilmektedir.
ANCAK BÖBREK ATAR DAMARINA BAĞLI TANSİYONUN TANISI İÇİN YİNE HASTALIKTAN ŞÜPHELENİLMELİ VE RENAL ARTER RENKLİ DOPPLER İNCELEMESİ YAPILMALIDIR.’’
Renal arter renkli doppler incelemesi oldukça basit, uygulaması kolay ve renal arter darlığını ortaya koymakta etkili tetkiktir. Eğer dirençli yüksek tansiyonunuz var ve birden fazla ilaç kullanmanıza ragmen hipertansiyonunuz düşmüyor ise, tansiyon yüksekliğiniz yukarıda belirtilen ölçümlerin üstünde ise böbrek damar tıkanıklığı açısından renal arter doppler tetkiki yaptırmanız uygun olacaktır.
GENÇ YAŞTA HİPERTANSİYON…ROMATİZMAL HASTALIKLAR
Genç yaş grubu hastalarda hipertansiyonun nedeni romatizmal veya kollajen doku hastalıklarına bağlı böbrek atardamarındaki daralmanın olabileceği aklıda tutulmalıdır. Fibromusküler displazi gibi bu durumda dar olan segmentin balon anjiolasti yöntemi ile açılması ve tansiyonun düzelmesi mümkün olabilmektedir.
Egzersiz/hareket ile artan kol ve bacak ağrısının nedeni damar tıkanıklığı olabilir.
RİKS FAKTÖRLERİ; Hastalık damar duvarında oluşan hasar sonrası ateroskleroza bağlı gelişen lümen daralması veya tıkanmasıdır. Genellikle yüksek tansiyon, kontrolsüz yada tedavi altında bulunmayan şeker hastalığı ayrıca sigara kullanımı ateroskleroz için risk faktörleridir. Aterokleroz farklı yaş gruplarında görülebilmekle birlikte daha çok 70 yaş üstünde görülen hastalıkdır.
Genellikle kolda veya bacakta egzersiz veya hareket ile oluşan/artan ağrı ile kendini gösterir.
Ağrı dinlenmek ile birlikte azalmaktadır. Bulgular özellikle 40 yaş altında görüldüğünde ayırıcı tanıda ateroskleroz dışı nedenler de düşünülmelidir.
Özet olarak kol ve bacak atar damarlarındaki tıkanıklık nedenleri;
Ateroskleroz (damar kireçlenmesi)
Damar iltihabı denilen tıbbi adı ile vaskülitler
Halk rasında romatizmal hastalık olarak bilinen tıbbi adı ile kollajen doku hastalıkları
Kanda pıhtılaşmaya bağlı oluşan hastalıklar tıbbi adı tromboemboli
5. Travmalar
***Atardamar darlık ve tıkanıklıklarında tanı
Yürümek veya kolları kullanmakla kol ve bacak ağrısı olan hastalarda diğer nörolojik hastalıklar ve kas hastalıkları gibi damarsal hastalıklar mutlaka akılda tutulmalıdır.
Tanısı çok olaydır. Kullanılacak ilk yöntem renkli doppler ultrasonografidir. Damar tıkanıklığı olmasından kuşku duyulan damar değerlendirilebilmektedir. Bu tetkikte radyasyon kullanılmamakta olup uygulaması oldukça kolaydır. Daha sonrasında darlığın veya tıkanıklığın tanısının kesinleştirilmesi için bilgisayarlı tomografik anjiografi, manyetik rezonans anjiografi veya klasik adı ile kateter anjiografi/dijital subsraksiyon anjiografi (dsa) tetkikleri kullanılabilir. MR anjiografi x ışını (radyasyon) içermemesinden dolayı diğer tetkiklerden ayrılmaktadır. Ancak mr anjiografi ile damar duvarı iç yüzü ile ilgili değerlendirme, tetkike bağlı nedenlerden dolayı sınırlıdır. Mr anjiografide işlem uzun sürmektedir. Yine kullanılan kontrast maddenin böbreklere zararı mevcuttur. Hastanın kalp pili ve mr’a uyumsuz olan metal protez varlığı veya işitme cihazının bulunması tetkikin uygulanamadığı durumlardır. damar kalsifikayon ve kireçlenmesi damar duvarının görüntülenmesini sınırlamaktadır. Ayrıca dsa ve kateter anjiografide söz konusu tıkalı segmentin aynı seansta açılıp tedavi edilmesi mümkündür. Bt anjiografinin dez avantajları ise x ışını ( radyasyon) kullanılması, kontrast madde verilmesi ki verilen kontrast maddenin böbrek fonksiyonu bozuk hastalarda zararlı olmasıdır. Damar duvarında yoğun kalsifikasyon varlığında damar içinin gösterilememesi de bir başka dezavantajıdır.
Doppler ultrasonografi uygun ve tecrübeli ellerde yapıldığında damar tıkanıkları için ilk yöntem olarak kullanılmalıdır.
ANJİOGRAFİ NEDİR;
Kasıktan, koltuk altından veya el bileğinden damarlara girilerek ve damar içerisine ilaç verilerek damar sisteminin görüntülenmesidir. Bu yöntem ile çeşitli iğne ve klavuz teller yanı sıra intraduser denilen plastik kılıflar ve yine plastik kateterler kullanılarak görüntüleme yapılmaktadır.
NE TÜR ANJİOGRAFİLER YAPILABİLİR?
* Serebral anjiografi ( beyin damarlarına yönelik anjiografi),
* Karotis anjiografisi ( boyun anjiografisi),
* El ve kol anjiografisi (yani üst ekstremite damarlarına yönelik anjiyografi)
* Arkus aorta anjiografisi,torasik ve abdominal aorta anjiografisi
* Çöliyak ve mezenterik damar anjiografisi
* Renal anjiografi yani böbrek anjiografisi,
* Pelvik anjiografi –myom ve prostat bezine yönelik anjiyografik işlemler
* Alt ekstremite anjiografileri – bacak damarlarına yönelik
Yukarı belirtilen tetkikler ile atardamarlara yönelik bir çok hastalığın tanısı konulabilmektedir. BALON ANJİOPLASTİSİ;
Vücut damarlarındaki darlık veya tıkanıklıkların tedavisinde şuan için anjiografi eşliğinde en sık kullanılan teknik balon anjioplastisi yada diğer adı ile balonplastidir. Çalışma mekanizması darlık veya tıkanıklığın klavuz tel veya teller ile geçildikten sonra klavuz tel üstünden sönük balonun darlık düzeyine getirilmesi ve şişirilmesi üzerine kuruludur. Damar darlığı ve tıkanıklığı bu şekilde tedavi edilmiş olur. Genellikle darlık olan segmente kasıktan veya koltuk altındaki damardan girip ulaşılarak darlığın veya tıkanıklığın derecesi, damar çapına uygun olarakdeğişik ebatta balonlar kullanılarak yapılmaktadır.
Balonun yetersiz olduğu durumlarda stent implantasyonu yapılmaktadır. Buda benzer mekanizma ile söz konusu sönük bolunun üstünde bulunan ve çeşitli metallerden yapılmış örgülü kafes yapısında bir tıbbi ekipmanın oraya yerleştirilmesi işlemidir. Damar lümenin açık kalması için kullanılmaktadır Balon üstüne yüklenerek açılan veya kontrollü olarak açılıp içerisine balon uygulanılarak normal çapa ulaştırılan stentler gibi farklı stentler mevcuttur.
BİR BAŞKA UYGULAMA; ATEREKTOMİ – DAMAR TIRAŞLAMASI ileri derecede kireçlenme ve tıkanmaya bağlı durumlarda klavuz tel damar tıkanıklığı geçemediği zaman, aterektomi cihazı adı verilen ve damarı tıraşlamaya yardımcı olan cihazlar ile klavuz telin tıkalı segmenti geçmesi sağlanabilmektedir. Bu şekilde damar içerisinden iletilerek tıkanıklık olan yere yaklaşılıp bıçak sistemi çalıştırılarak kireçlenmiş alan temizlenmektedir. Daha sonrasında gerekli hallerde balon anjioplasti veya çeşitli sistemler ile çalışan stentler yerleştirilebilmektedir.
Bir başka tedavi edebildiğimiz hastalık; DİRENÇLİ HİPERTANSİYON –böbrek atar damar darlığının ameliyatsız tedavisi; Hipertansiyon uygun tedavisi ve takibi yapılmadığında çeşitli olumsuz sonuçlara neden olabilmektedir. Hipertansiyon çoğu hastada kullanılan ilaçlar ile kontrol altına alınabilmektedir. Ancak bir grup hastada 2-3 farklı çeşit hipertansiyon ilacı kullanılmasına ragmen tansiyon düşmeyip kısa bir süre sonrasında tekrar yükselmektedir. Malign/kötü hipertansiyon denilen kabaca küçük tansiyonun 120 mm/hg büyük tansiyon ise 210 mm/hg ‘nin üstüne çıktığı durumlardır. Bu tür hipertansiyon hastalarında bir neden olarak böbrek damar tıkanıklığı akılda bulundurulmalıdır. Tıbbi adıyla renal arter stenozu/ böbrek damar tıkanıklığının en sık nedeni aterosklerozdur. Böbrek damar tıkanıklığı değişik hormonal sistemleri devreye sokarak vücutta hipertansiyona neden olmaktadır. Renal arter darlığına bağlı hipertansiyon, anjiografi eşliğinde dar olan böbrek atardamarının balon anjioplastisi veya stent yerleştirilip açılması ile tedavi edilebilmektedir.
ANCAK BÖBREK ATAR DAMARINA BAĞLI TANSİYONUN TANISI İÇİN YİNE HASTALIKTAN ŞÜPHELENİLMELİ VE RENAL ARTER RENKLİ DOPPLER İNCELEMESİ YAPILMALIDIR.’’
Renal arter renkli doppler incelemesi oldukça basit, uygulaması kolay ve renal arter darlığını ortaya koymakta etkili tetkiktir. Eğer dirençli yüksek tansiyonunuz var ve birden fazla ilaç kullanmanıza ragmen hipertansiyonunuz düşmüyor ise, tansiyon yüksekliğiniz yukarıda belirtilen ölçümlerin üstünde ise böbrek damar tıkanıklığı açısından renal arter doppler tetkiki yaptırmanız uygun olacaktır.
GENÇ YAŞTA HİPERTANSİYON…ROMATİZMAL HASTALIKLAR
Genç yaş grubu hastalarda hipertansiyonun nedeni romatizmal veya kollajen doku hastalıklarına bağlı böbrek atardamarındaki daralmanın olabileceği aklıda tutulmalıdır. Fibromusküler displazi gibi bu durumda dar olan segmentin balon anjiolasti yöntemi ile açılması ve tansiyonun düzelmesi mümkün olabilmektedir.